Saglik Merkezine Hosgeldiniz!

 

ENERJİ İÇECEKLERİ, SAĞLIĞIMIZ VE SPOR

 

Hazırlayan: Dr. Kamuran Kuş

İlk olarak 1987 yılında Avusturya’da satılmaya başlanan enerji içecekleri, 1997 de Amerika’da tanıtılmasıyla birlikte tüm dünyada tüketimi hızla artmıştır.

Enerji içecekleri, özellikle gençler ve yetişkinler arasında popüleritesini  artırmaktadır.  Pazar payı da  dünyada ve ülkemizde çok hızlı bir şekilde yükselmektedir. Amerika’ da yapılan bir araştırmada 12-17 yaş arası gençlerin yüzde 31’ inin düzenli olarak enerji içecekleri içtiklerini gösteriyor. Fortune Dergisinde 2006 yılında yayınlanan rapora göre enerji içecekleri pazarı Amerika’ da 2000 yılından beri yüzde 700 oranında büyümüş ve yıllık satış rakamları 5.4 milyar dolara ulaşmış durumdadır.

Kahvaltıda, öğle ve akşam yemeklerinde, aralardaki atıştırmalarda enerji içecekleri adeta su veya soda gibi içilmekte, alkolle birlikte alınmakta, sporcular ve spor yapanlar enerji ve dayanıklılık için kullanmaktadırlar. Bu kadar kontrolsüz kullanılan enerji içecekleri ne kadar sağlıklı, ne kadar yararlı haberdar mıyız?

Bu ürünlerin üreticileri, ürünlerinin, fiziksel dayanıklılığı, zihni anlamda uyanıklığı ve konsantrasyonu arttırdığını, kişinin tepkilerini hızlandırdıklarını, metabolizmayı canlandırdıklarını ve toksinlerin vücuttan atılımını kolaylaştırdıklarını söylemektedirler. Ancak spekülatif ölümlerin olması, enerji içecekleri hakkında yapılmış yeterli araştırmaların bulunmaması sağlık üzerine etkilerinin kesin olarak bilinmemesine yol açmaktadır.

Enerji içeceklerinin etkin olmalarının nedenlerine baktığımızda, içinde bulunan içeriklerinin etkili olduğunu görüyoruz. Bileşimindeki karbonhidrat içeriği nedeniyle vücuda enerji sağlayan, uykusuzluğu önleyen, kafein gibi uyarıcı inositol, glukonorolaktin, taurin ve  vitamin, mineral, guarana gibi çeşitli bitki özleri  bulunmaktadır. Başka bir deyişle, bu içeceklerin enerji içeceği olarak söylenmesi sadece karbonhidrat içeriğinden değil, bileşimindeki enerjiye benzer bir etki yaratan kafein, karnitin ve taurin gibi uyarıcılardan da kaynaklanmaktadır.

Enerji İçeceğinde Bulunan Maddeler: 

 

Kafein: Enerji içeceklerinin temel özelliğini yüksek kafein içeriği oluşturmaktadır. Kafein dünyada en az 63 bitkinin meyvesinde, kakao tohumu, kahve çekirdeği, çay gibi besinlerde doğal olarak bulunan bir bileşiktir.

Sıklıkla tüketilen çay, kahve yaklaşık olarak 4mg/kg kafein sağlamaktadır. Vücutta karaciğer tarafından metabolize edilen kafeinin, %2’si metabolize olmadan atılmaktadır.

Merkezi sinir sistemi, kalp kasları, solunum sistemi üzerinde etkileri vardır. Kardiyak uyarıcıdır ve kan basıncını geçici olarak yükseltir. Kafein fazla tüketildiğinde vücudun su kaybetmesine, mide barsak sorunları ve kusmaya neden olabilmektedir.

Kafein duyarlılığı olan kişiler, hipertansiyon ve kalp hastaları, hamile ve çocuklar(kafein plasentaya geçerek düşüklere veya düşük doğum ağırlıklı bebeklere neden olabilmektedir), Spor yapan gençler ve yaşlılar tarafından dikkatli kullanılmalıdır.

Guarana: Güney Afrikada’da yetişen, yüksek kafein içeren küçük kırmızı renkli, tropikal bir bitkidir. Yapısında guaranin denilen uyarıcı bir öğe içermektedir. Kafein gibi sinirlilik, uyku bozukluğu , hızlı ve düzensiz kalp artışı, mide rahatsızlıklarına neden olabilmektedir.

Taurin ve Karnitin:  Aminoasit yapısında olan bu maddeler organik uyaran olarak adlandırılmaktadır. Yağ yakımını hızlandırarak yağ asidi emilimini arttırarak enerji açığa çıkarmaktadır.

Vitamin ve Mineraller: Temel olarak, B grubu(B1,B2,B6,B12, niasin, pantenoik asit  vb) vitaminlerinin yanında C vitamini sodyum magnezyum ve potasyum gibi minarelleri ayrıca, yağ metabolizmasında etkili olan inositol da içermektedir.

Türk Gıda Kodeksi 2006/47 no'lu Enerji İçecekleri Tebliği:

Türkiye’de  Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Türk Gıda Kodeksinin 2006/47 no'lu Enerji İçecekleri Tebliği’nde;

  • Tebliğ kapsamında yer alan ürünlerin, enerji içeceklerinin, kafein miktarı 150 mg/L’ den fazla olmamalıdır.

  • Enerji içeceklerinin etiketinde, besin öğesi tablosu yer almalıdır.

  • Enerji içeceklerinin etiketinde kafein miktarı litrede miligram olarak yer almalıdır.

  • Bu tebliğ kapsamındaki ürünlerin etiketinde uyarı başlığı altında, tüketici tarafından kolaylıkla görülebilecek şekilde şu ifade yer almalıdır;

"Alkol ile karıştırılarak veya beraber tüketilmemelidir. Çocuklar, 18 yaş altı kişiler, yaşlılar, diabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişiler için tavsiye edilmez. Sporcu içeceği değildir, yoğun fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında tüketilmemelidir. Günlük 500 ml’ den fazla tüketilmesi tavsiye edilmez."

  • Bilimsel gelişmeler ışığında, yukarıda belirtilen uyarılar genişletilebilir maddeler düzenlenmiştir.

Enerji İçecekleri ve Spor:

Gerek profesyonel gerekse amatör olarak yapılan sporlarda beslenme dolayısıyla da sıvı alımı çok önemlidir. Spor dallarında beslenme özellikleri farklılık göstermesine karşın  sporcuların çoğunun uyması gereken 2 temel kural vardır. Birincisi, kas glikojen düzeninin devamlılığının sağlanması için yeterli karbonhidrat tüketilmesi, ikincisi, egzersiz sırasında normal termoregülatör fonksiyonları için yeterli sıvı alınmasıdır.

İdeal bir sporcu içeceği, hızlı gastrik boşalımı sağlaması, vücut sıvı dengesini sağlamalı, terleme sırasında kaybedilen mineralleri sağlamalı ve performans, enerji için yeterli karbonhidrat kaynağı içermelidir.

Enerji içecekleri ise spor içeceklerinden farklı bir ürün grubu olarak değerlendirilmelidir.Enerji içeceklerinde dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri  performansı arttırmak için spor içecekleri gibi kullanılmaması gereklidir. Karbonhidrat içerikleri kıyaslandığında, enerji içeceklerinin %10-12 si, spor içeceklerinin %6-8 i karbonhidrat içermektedir. Bu yüksek karbonhidrat içeriği suyun elimini yavaşlatmakta,bu nedenle egzersiz sırası ve sonrasında tüketilmemelidir.

Sonuç:

Özellikle gençler, zinde kalabilmek ve harcadıkları yüksek enerjiyi yerine koyabilmek için enerji içeceklerini tercih etmektedirler. Ancak bu etkiyi sağlayan enerji içeceklerindeki maddelerin yüksek dozları ve özellikle de alkol ve ilaçlarla karıştırıldığında ölüme kadar varan yan etkiler yarattığı bilinmektedir. Enerji içeceklerinin bu içeriklerinde bulunan yüksek kafein ve diğer maddeler bir çok sağlık riski oluşturmaktadırlar. Düzensiz kalp atışı, çarpıntı, hızlı nabız, kan basıncının yükselmesi, uyku bozuklukları, uykusuzluk, diürez (artan idrar atılımı), Hiperglisemi(artan kan şekeri) bunlardan bazılarıdır.Türk Gıda Kodeksinde belirtildiği gibi, çocuklar, 18 yaş altı kişiler, yaşlılar, diabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, gebe ve emzikli kadınlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişilerin kullanmaması özellikle istenmektedir.

Kayseri Erciyes Üniversitesi (ERÜ) Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Namık Kemal Eryol, Enerji içeceklerinin, içerdikleri yüksek dozdaki kafein nedeniyle, kalp krizini tetiklediğini, kafeinin, kalp damarlarında kasılmaya yol açarak adrenalin salınmasına yol açmasıyla birlikte, bu etkilerin  koroner kalp hastalığı, Hipertansiyon ve ritim bozukluğu olan kişilerde şikayetlerin artmasına ve hatta yeni krizlere neden olacağını iletmektedir.

Yapılan araştırmalar sonucunda enerji içeceklerinin sporcu içeceği  olmadığını, yoğun fiziksel aktivite sırasında veya sonrasında sıvı emilimini azalttığı için tüketilmemesinin gerektiği belirtilmektedir. Eğer günlük  500  ml’ den fazla tüketilmesi tavsiye edilmemektedir.  

Kaynaklar:

  1. Dyt. Deniz Berksoy, Spor İçeceği ile Enerji İçeceği Arasındaki Fark Nedir? http://www.tavsiyeediyorum.com/makale_6119.htm

  2. http://jama.jamenetwork.com/Energy Drinks (JAMA The Journal of the American Medical Association)

  3. http://jama.jamenetwork.com/Energy Drinks and Caffeine-Related Adverse Effects

  4. http://jama.jamenetwork.com/The “High” Risk of Energy Drinks

  5. http://jama.jamenetwork.com/The Risk of Energy DrinksMixed with Alcohol

  6. http://www.tarim.gov.tr/tr/mevzuat/tebligler.html

  7. http://www.radikal.com.tr/saglik/

  8. http://www.ahmetrasimkucukusta.com/2011/02/08/yazilar/tip-yazilari/modern-

  9. http://www.diyadinnet.com/SaglikBilgisi-2174&Saglik=enerji-i%C3%A7eceklerinin-yararlar%C4%B1-ve-zararlar%C4%B1

  10. www.sagliksiteniz.com/enerji-iceceklerinin-bilinmeyen-zararlari.html

 

 

Web sayfasının dizaynı Aytuna Devrim Canbul tarafından yapılmıştır.

| Ana Menu | E-Posta | Bilkent Üniversitesi Ana Sayfası |